Błonnik rozpuszczalny i krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe

Części roślin, które jemy (skóra, miąższ, nasiona, łodygi, liście, korzenie) zawierają błonnik, zarówno nierozpuszczalny, jak i rozpuszczalny. Substancje odżywcze dostarczane w żywności są trawione przez kwas żołądkowy oraz enzymy trawienne w żołądku i jelicie cienkim, gdzie składniki odżywcze są uwalniane, a następnie wchłaniane przez ściany jelita i rozprowadzane za pośrednictwem krwi po całym organizmie. Część żywności pozostaje niestrawiona i nie jest wchłaniana w jelicie cienkim tak, jak nierozpuszczalny i rozpuszczalny błonnik. Błonnik przechodzi do jelita grubego niezmieniony, jedynie wchłaniając wodę (błonnik nierozpuszczalny) lub rozpuszczając się w wodzie (błonnik rozpuszczalny). W jelicie grubym (okrężnicy) zachodzi częściowa lub całkowita fermentacja błonnika rozpuszczalnego w wyniku działania bakterii. Stopień i tempo degradacji błonnika uzależnione jest od typu błonnika oraz od rodzaju flory bakteryjnej bytującej w jelicie grubym.1

Błonnik częściowo lub słabo fermentujący:2

• celuloza (warzywa, różne otręby)
• hemiceluloza (ziarna zbóż)
• ligniny (rośliny zdrewniałe)
• woski roślinne
• skrobia oporna (kukurydza, ziemniaki, zboża, rośliny strączkowe, banany)

Błonnik dobrze fermentujący:2

• beta-glukany (ziarna: owies, jęczmień, żyto)
• pektyny (owoce, warzywa, rośliny strączkowe, buraki cukrowe, ziemniaki)
• gumy naturalne
• inuliny (cykoria, słonecznik bulwiasty, cebula, pszenica)
• oligosacharydy (cukry proste lub krótkołańcuchowe)
• dekstryny oporne 3

Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe

W procesie fermentacji błonnika rozpuszczalnego powstają m.in. gazy i krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Według badań naukowych krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (KKT) mają znaczące właściwości zdrowotne. Głównymi KKT u ludzi są kwas masłowy, propionowy i octowy. Stwierdzono, że kwas masłowy jest głównym składnikiem odżywczym dla komórek nabłonka wyściełającego okrężnicę, kwas propionowy jest używany przez wątrobę, a kwas octowy wchodzi do krążenia obwodowego i jest metabolizowany w tkankach obwodowych.

KKT biorą udział w wielu procesach fizjologicznych ważnych dla zdrowia, w tym:4

• stabilizują poziom glukozy we krwi, oddziałując na uwalnianie insuliny z trzustki i rozkład glikogenu w wątrobie
• stymulują ekspresję genów transporterów glukozy w błonie śluzowej jelit, regulując wchłanianie glukozy 5
• zapewniają źródło energii dla kolonocytów (w szczególności maślany)
• powstrzymują syntezę cholesterolu w wątrobie oraz zmniejszają stężenie we krwi cholesterolu LDL i trójglicerydów odpowiedzialnych za miażdżycę.
• obniżają pH okrężnicy, co chroni błonę śluzową przed powstawaniem polipów okrężnicy, zwiększa wchłanianie minerałów, hamuje rozwoju procesów gnilnych i ogranicza wzrostu wielu patogenów jelitowych (głównie z rodzajów Clostridium, Staphylococcus, Listeria, Escherichia, Salmonella, Shigella).1
• stymulują produkcję limfocytów Th, przeciwciał, leukocytów, cytokin i limfy (chłonki) - mechanizmy te mają kluczowe znaczenie dla odporności organizmu.
• chronią błonę śluzową jelit przed podrażnieniami i infekcjami bakteryjnymi.

Komentarze i opinie:

Bibliografia:

1. 1. Kozłowska L. (2010) Rola błonnika pokarmowego w utrzymaniu prawidłowej pracy jelit, Żywność dla zdrowia 13(8):23-27.
2. 2. Tungland BC, Meyer D (2002) Nondigestible oligo- and polysaccharides (dietary fiber): their physiology and role in human health and food, Comp Rev Food Sci Food Safety, 3:73-92.
3. 3. Institute of Medicine (2005) Dietary reference intakes for energy, carbohydrate, fiber, fat, fatty acids, cholesterol, protein, and amino acids. National Academies Press, Washington, D.C. s. 347. ISBN 0-309-08525-X
4. 4. Wong JM, de Souza R, Kendall CW, Emam A, Jenkins DJ (2006) Colonic health: fermentation and short chain fatty acids. J Clin Gastroenterol. 40(3):235-43. PMID: 16633129
5. 5. Drozdowski LA, Dixon WT, McBurney MI, Thomson AB (2002) Short-chain fatty acids and total parenteral nutrition affect intestinal gene expression. JPEN J Parenter Enteral Nutr. 26(3):145-50. PMID: 12005453